ویدا اسلامیه، مترجم رسمی کتاب های هری پاتر در ایران، دیروز چهارشنبه با روزنامه جام جم، در مورد هری پاتر مصاحبه ای داشته است.
آیا به نظرتان هری پاتر روحیه خیالپردازی کودکان و نوجوانان را بالا نمی‌برد؟
من فکر نمی‌کنم هری پاتر به آن شکل بدآموزی داشته باشد؛ چون نویسنده در مقابل شیطنت‌های بچگانه شخصیت‌ها، تنبیه پیش‌بینی کرده و به اصطلاح هر کسی چوب اعمالش را می‌خورد. یعنی همان موضوع پاداش و جزای عمل نیک و بد.
با تشکر از هرمیون گرنجر ، به خاطر اطلاع در مورد این مصاحبه در جام جم، می توانید کل این مصاحبه را در ادامه خبر مطالعه کنید.
متن کامل مصاحبه در ادامه خبر…
هری پاتر و پایان مجموعه داستان ۷ جلدی آن به وسیله خانم رولینگ دستمایه بسیاری از پژوهش‌های ادبیات، رسانه و ارتباطات در سال گذشته بود. چنان که در روزهای گذشته حتی شاهد ورود این داستان به کتاب‌های درسی انگلیس هم بودیم. به همین مناسبت گفتگوی کوتاهی با ویدا اسلامیه، مترجمی که برای اولین‌بار این کتاب را به زبان فارسی برگرداند و آن را برای بچه‌های ایران قصه‌گویی کرد، انجام دادیم.
اجازه بدهید ابتدا کلیشه مصاحبه را رعایت کنیم و بخواهیم مترجم هری پاتر را بهتر بشناسیم.
من ویدا اسلامیه هستم. سال۱۳۴۶ به‌دنیا آمدم و تحصیلات خودم را در رشته مترجمی زبان انگلیسی به پایان بردم. البته فقط مترجمی، چون الزاما مترجم، مکالمه‌گر خوبی در زبان نیست؛ اما به‌هر‌صورت می‌کوشم در مکالمه هم چیزی کم نیاورم.
انگیزه شما برای رو‌آوردن به کار ترجمه و بحث ادبیات داستانی چیست؟
من بواقع کار ترجمه را فارغ از محبوبیت یا بحث ادبیات، در ذات خود دوست دارم.
در اولین گام‌ها کتاب «قتل در آسمان» نوشته آگاتا کریستی را ترجمه کردم و پس از این‌که دوره ویراستاری را گذراندم، آماده ترجمه اثر خانم رولینگ یعنی هری پاتر شدم. من فقط دوست داشتم به ترجمه بپردازم. شاید اگر اثری مانند هری پاتر هم نبود، ترجمه می‌کردم. واقعا ما نمی‌دانستیم هری پاتر به چنین توفیق خیره‌کننده‌ای دست می‌یابد.
یعنی می‌خواهید بگویید در ابتدا یک اثر گمنام را ترجمه می‌کردید؟
خیر این‌کار معروف شده بود و این معروف شدن به ایران هم کشیده شده بود، اما من از هری پاتر شناخت نداشتم.
امروزه نه فقط درباره هری پاتر، همه خبرها و اتفاقات زود منتشر می‌شود. یادم می‌آید در زمان انتشار جلد اول، انتخاب کتاب خیلی سخت بود، اما اکنون انتخاب بسیار ساده‌تر است.
به‌نظر شما چه چیزهایی باعث توفیق خیره کننده هری پاتر در جهان شد و حتی آن را به کتاب‌های درسی کشاند؟
هری پاتر خیلی چیزها دارد که می‌تواند از عوامل موفقیتش باشد که می‌توانم چند تا از آن را بر شمارم.
اول اطلاع‌رسانی خوبی که درباره این کتاب‌ها انجام شد.
دوم این که داستان هم سرگرم‌کننده و هم دارای محتوا بود و در عین حال خسته‌کننده هم نبود. [موضوعی که در آثار داخلی کمتر می‌بینیم]
سوم و شاید از همه مهمتر این که نویسنده گرچه یک داستان‌نویس غربی است و ظاهرا در محیط و شرایط انگلیس کتاب می‌نویسد؛ اما سعی در معرفی و دیکته کردن فرهنگ کشور خود ندارد.
ارزش‌های مطرح شده در هری‌پاتر انسانی است و واکنش کسی را برنمی‌‌انگیزد. مفاهیمی مانند نوعدوستی یا مبارزه با نژادپرستی. به هر صورت، معتقدم بزودی هری‌پاتر‌های جدیدی خلق خواهند شد که به مراتب از این هری‌پاتر معروف‌تر و پرطرفدارترند. داستان‌‌های هری‌پاتر زاییده ومعجزه عصر ارتباطات هستند.
شما نکته منفی یا نقصی در کتاب‌ها ندیدید؟
من شخصا ترجمه می‌کنم و در زمینه ادبیات کمتر نظر می‌دهم؛ اما به هر صورت هیچ‌کاری بی‌نقص نیست. به هر صورت مترجم باید به گفتار نویسنده وفادار باشد و نظر شخصی خودش را دخیل نکند.
می‌توانید مثال بزنید؟
بله مثلا دشنام‌‌هایی که بچه‌ها به هم می‌دادند، مطابق با فرهنگ ما نبود که البته عمدتا حذف می‌شد.
یا مثلا در کتاب پنجم (محفل ققنوس) اگر کشمکش آمبریج و بچه‌های مدرسه کمتر بود، بهتر بود. واقعا در قسمت‌هایی از ضرباهنگ قصه و بعضی اتفاقات حرص می‌خوردم.
آیا به نظرتان هری پاتر روحیه خیالپردازی کودکان و نوجوانان را بالا نمی‌برد؟
البته این قضیه تا حد عمومی‌اش اشکالی ندارد. بچه‌ها با همذات‌پنداری در دوره‌ای از زندگی خوش‌اند. مخصوصا اگر خود را با یک شخصیت مثبت همذات‌پنداری کنند.
من فکر نمی‌کنم هری پاتر به آن شکل بدآموزی داشته باشد؛ چون نویسنده در مقابل شیطنت‌های بچگانه شخصیت‌ها، تنبیه پیش‌بینی کرده و به اصطلاح هر کسی چوب اعمالش را می‌خورد. یعنی همان موضوع پاداش و جزای عمل نیک و بد.
به تاثیر رسانه‌ها در معروفیت هری پاتر اشاره کردید، می‌توانید توضیح بیشتری بدهید؟
بله. مثلا فیلم‌هایی که درباره این کتاب‌ها ساخته شد، تاثیر مهمی داشت. من واقعا فضاسازی و انتخاب بازیگرها را تحسین کردم. گرچه واقعیت این است که داستان فیلمنامه، خلاصه داستان است و باز متن داستان بر فیلم ارجحیت دارد.
پخش همزمان کتاب‌ها در ایران و جهان را چگونه ارزیابی کردید؟
این موضوع هم تجربه جدیدی برای کشور ما بود. مثل این که برای ۲ کتاب آخر مجموعه اجازه گرفتیم و ناشر، نویسنده را برای انتشار کتاب در ایران مجاب کرد و در واقع برای اولین بار به او از ایران حق‌التالیف داده شد. توجه به گردش مالی و درآمد بسیار خوب هری پاتر هم خودش یک نوع نگاه به قضیه است.
نظرتان درباره پایان‌بندی قصه‌های هری پاتر چیست؟
خوب تمام شد، چون هری پاتر کشته نشد. به هر صورت هر چیزی پایانی دارد؛ گرچه ممکن است احساس دلتنگی کنیم.